موانع ظهور امام زمانه(ع) از منظر روايات

دانش‌پژوه
شاهينه انصاري خپلوي

چکیدہ
از زیباترین جلوه های معرفت نسبت به پروردگار عالم شناخت معرفت نسبت به حجت حق پیامبران و آئمه دین می باشد و این شناخت بر همه افراد لازم و ضروری است.در زمانه حاضر شناخت امام مهدی عج یکی از مهم ترین فرائض مردم است و این شناخت ابعاد های گوناگون مانند شناخت شخصیت امام زمان عج، موانع ظهور امام زمانه در این مقاله پرداخت شده.که یکی از حکمت های الهی امام عصر در پرده غیبت قرارا گرفته است و تا موقعی که در دنیا موانع ظهور امام زمانه رو بر طرف نمی کنند.ظهور امام زمانه طولانی خواهد شد بر این اساس موانع ظهور حضرت را می توان در موارد ذیل خلاصه کرد: موانع طهور رو به دو نوع می توانیم بررسی کنیم.یک فردی و یکی دیگر اجتماعی. در موانع فردی بداخلاقی‌ها است که موانعِ جدیِ ظهور امام زمانه می شوند . مانند سوء خلق، تکبر ، حسد، ناسپاسی ،عدم معرفت ، این‌ها جزء رذائل اخلاقی است که در حقیقت یک نوع مانع‌تراشی می‌کند برای امرِ ظهور۔ شناخت موانع ظهور امام زمانه از آن جهت مهم وحیاتی است که موانع های ظهور را بشاسیم تا آن که برای ظهور امام زمانه زمينه ساز بشویم.
مقدمه
اعتقاد به وجود وظهور حضرت حجت (علیه السلام) از جمله اعتقادات اسلامی _ شیعی است که همانند سایر اجزاء اعتقادات دینی، آثار سازنده. موانع ظهور حضرت ولی عصر (عج) را باید در عوامل فردی و اجتماعی جستجو کنیم. حضرت بقیة الله (عج) طی نامه ای به شیخ مفید می نویسند: «اگر شیعیان ما یک پارچه و یک دل به پیمان خود با ما وفا می کردند، هرگز سعادت دیدار ما از آنان به تاخیر نمی افتاد. تنها اعمال بدِ خودِ آنان است که آنان را از دیدار ما محروم نموده است.»بر این اساس موانع ظهور حضرت را می توان در موارد ذیل خلاصه کرد: موانع طهور رو بہ دو نوع می توانیم بررسی کنیم.یک فردی و یکی دیگر اجتماعی. در موانع فردی بداخلاقی‌ها است که موانعِ جدیِ ظهور امام زمانه می شوند . مانند سوء خلق، تکبر ، حسد، این‌ها جزء رذائل اخلاقی است که در حقیقت یک نوع مانع‌تراشی می‌کند برای امرِ ظهور.حضرت (امام صادق علیه‌السلام)در ادامه می‌فرماید: «وَلیَعمَل بِالوَرَع وَ مَحاسِنَ الأَخلاق» (بحارالأنوار/ ج 52/ ص 140) منتظرانِ راستینِ امام زمان، اول باید پارسا باشند. پاک باشند. از آن‌چه خداوند نمی‌پسندد، فاصله بگیرند. «ورع» یعنی دوری از گناه. گناه یکی از موانع ظهورِ حضرت ولی‌عصر است. دومین موانع اجتماعی مانند عدم معرفت ، معرفت صحیحی نسبت به امام زمان ندارند۔ناسپاسی یکی دیگر از موانع ظهور که از مردم نشأت می گیرد، ناسپاسی و کفران نعمت مردم در برابر نعمات بی حد و اندازه مادی ومعنوی خداوند- بخصوص نعمت ولایت که بزرگترین نعمت هامی باشد- است. معصیت‌ها نشان دهنده این ناسپاسی هستند.وجود صفات رذیله و وابستگی به دنیا این مساله از عدم معرفت عمیق نسبت به امام زمان (عج) و غفلت از آن حضرت نشات می گیرد. اگر ایمان داشتیم به اینکه هر لحظه ممکن است حضرت شرفیاب شوند، خانه دل خود را از جمیع گناهان و صفات رذیله و حیوانی و شیطانی، و محبت دنیا پاک می کردیم و آن را برای تشریف فرمایی آن عزیز، به صفات حمیده مزین می نمودیم. ولی غفلت بزرگی که ما را فرا گرفته،آنچنان ما را در صفات رذیله و محبت دنیا غرق نموده که اصلاًبه فکر اینکه باید برای فراهم نمودن ظهور امام زمان (عج) قدریاز آنچه که با شأن و مقام آن حضرت منافات دارد کناره بگیریم،نیستیم. در این تحقیق ما این دو نوع موانع امام زمانه رو پرداختیم.
بیان مسئله
از آنجائیکه ما در زمان غیبت امام زمانمان ارواحنا فداه به سر می بریم و از نعمت دیدار حضرت محروم هستیم، این سوال گاهی به ذهن می آید، که چرا ما نباید مانند پیشینیان از محضر امام زمانمان بهره ببریم؟ ضرورت و اهمیت این بحث آنقدر روشن است که نیازی به بیان ندارد؛ چون انسانی که مهمترین هدفش، دستیابی به کمال و غرب الهی است، قطعا بدون امام و مقتدا موفق نخواهد شد.
و چه چیز از این مهم تر و حیاتی تر که انسان محضر ولی خدا و امام زمانش را درک کند و برای رسیدن به آن هدف مهم از وجود امام بهره مند گردد؛ بنابراین به فکر افتادم که در این زمینه در حدد توانم بررسی و تحقیقی انجام و این مساله را بررسی کنم، که چه چیز مانع ظهور حضرت ولی عصر شده است؟
ما در زمانی زندگی می کنیم که امام زمان مان در پرده غیبت به سر می برند و از کسب فیض حضور پدر معنوی خود محروم هستیم. به همین جهت یتیم محسوب می شویم در احادیث آمدہ است . «حَدَّثَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ الْعَسْکَرِیُّ ع قَالَ حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ آبَائِهِ ع عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص أَنَّهُ قَالَ: أَشَدُّ مِنْ یُتْمِ الْیَتِیمِ الَّذِی انْقَطَعَ عَنْ أُمِّهِ وَ أَبِیهِ یُتْمُ یَتِیمٍ انْقَطَعَ عَنْ إِمَامِهِ وَ لَا یَقْدِرُ عَلَى الْوُصُولِ إِلَیْهِ» اسناد مذکور در متن از امام حسن عسکرى علیه السّلام از پدران گرامش از رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله آورده که فرموده: بد حال تر از یتیمی که از پدرش منقطع شده، یتیمی است که از امامش منقطع گردیده و توان دسترسی به او را ندارد و نمی داند تکلیف و وظیفه دینی اش در حوادث و رویدادها و امور جاری زندگی چیست. (احتجاج،ج1،ص66) از طرفی آن دسته از رفتارهای ما که مخالف میل حضرت است باعث فاصله بین ما و حضرت شده است و همین امر نیز باعث تاخیر ظهور حضرت شده است.

اهداف
هدف اصلی و مهم در این تحقیق اینست که با توجه به ضرورت و اهمیت مساله، موانع ظهور حضرت ولی عصر(عج) را شناسایی و بطور مشخص، تعیین کنیم، تا اینکه بتوانیم خود و جامعه را در مسیر رفع آن موانع قرار دهیم و إٍنشاءالله زمینه ساز ظهور حضرت باشیم.
:سوال اصلی
موانع ظهور اما م زمانه از منظر روایات
سوال فرعی
الف. موانع ظهور حضرت مهدی( چیست؟
ب موانع ظهور انفرادی و اجتماعی چیست؟
فرضیه ها :
فرضیه نیاز نیست و سؤالات جایگزین فرضیه است
پیشینه تحقیق
شناخت جایگاه امام در هدایت بشریت است امام از سوی خدا آمده تا انسان هارا به سعادت حقیقیق راهنمایی کند.انسانها را با خدا ،پیامبران ،دین اخالق آشنا کند به یک زندگی الهی سوق و از
گمراهی نجات دهد. در دوران هفتادساله غیبت صغری از طریق نایبان خاص خود انجام رساند و در دوران حاضر )غیبت کبری ( مراجع بزرگوار تقلید )نایبان عام( آن حضرت آموزه ها را
می گسترانند. بنابراین الگوگیری و تاثیرپذیری از فرهنگ مهدویت برای تمام عصر ها و نسل ها کارگشاه و کارساز است در منابع مطالعاتی مهدویت به مسایل مربوطه به مهدویت کتاب ها نوشته شده است چند مورد مهم را اینجا خواهیم آورد۔
1۔ کمال الدین و تمام النعمه: کتابی به زبان عربی تألیف عالم شیعه محمد بن علی بن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق است). وی در این کتاب به موضوع غیبت و ظهور امام زمان عج(
میپردازد. شیخ صدوق، نمونههای فراوانی از غیبت پیامبران الهی را آورده و به بررسی کامل امامت حضرت مهدی عج(، تولد، روایات پیامبر و ائمه ع( درباره ظهور آن حضرت، کسانی که به خدمت آن حضرت رسیدهاند و شرایط دوران ظهور و موانع ظهور ایشان پرداخته است.
2۔ کتاب الغیبة (شیخ طوسی)کتابی درباره غیبت امام دوازدهم شیعیان ، اثر شیخ طوسی است.این کتاب از منابع با اهمیت در زمینه شناخت امام زمان)عج(و مسئله غیبت است و در آن دیدگاه شیعه درباره حضرت مهدی)عج( ارائه شده و به شبهات و اشکاالتی که درباره آن حضرت مطرح بوده، با ادله قرآنی و روایی و عقلی جواب داده شده است.
پایان نامه:
فلسفه غیبت امام زمان علیه السلام و رفع تعارض نمای آن با هدایت گری خداوند، مولف این پایان نامه سیروس عباس عبد الرازق است. ایشان این پایان نامه را بین چند بخش مهم تقسیم کرده است .فلسفه غیبت امام زمان عج ، طریقه ی هدایت جامعه در عصر غیبت امام زمان عج و عنوان های دیگر شامل این پایان نامه مورد بحث است.(عباسی عبد الرزاق ، سیروس ، استاد راهنما دکتر صمد بهروز ، 1396 دانشکده الهیات و علوم اسلامی)
1:کتاب درسنامه مهدویت این کتاب درباره آغاز امامت حضرت مهدی عج، و غیبت حضرت مهدی فلسفه و علل غیبت فواِئد امام غائب ، غیبت صغری و نیابت خاص و برخی موارد دیگر درباره امام زمان ع بیان شده در این کتاب ذکر نموده اند.(کتاب درسنامه مهدویت ،خدامراد سلیمیان ،نوبت چاپ هشتم ، 1390 ،ناشر مرکز تخصصی مهدویت قم)
2:کتاب مهدویت پیش از ظهور ، این کتاب درباره مهدویت در اسلام ولادت و امامت حضرت مهدی ، خصائص و ویژگی های حضرت مهدی، غیبت و طول عمر امام مهدی عج، سفیران و جانشینان امام در عصر غیبت برخی موارد دیگر در کتاب ذکر شده است.(مهدویت پیش از ظهور ،رحیم گارگر ،).
اهمیت و ضرورت تحقیق:
مهدویت و موانع ظهور امام زمان( ع ) یک مسئله مهم است که باید دلایل آن بررسی شود .و غیبت وصی دوازدهم رسول اکرم (ص )که آخرین جانشینی آخرین پیامبر بر روی زمین است که مجموعا انگیزه ی به وجود آوردن این مرحله مهم را در طرح خدای بر روی زمین تشکیل می دهد. به نقل آنچه در روایات است که موانع ظهور امام زمانه رزایل اخلاقی مانند حسد ،تکبر ،عدم معرفت وغیرہ. )
9. نوع و روش تحقیق
پژوهش حاضر با روش توصیفی و کتابخانه ای است که مطالب از منابع مختلف اعم از کتاب مقاله و پایان نامه جمع آوری می شود.
فصل اول: مفاهیم شناسی
ظهور در لغت:
ظهور مقابل خفا، در لغت به معنای آشکار بودن است(لسان العرب ص 562)
ظهور از نظر لغت بہ معنی آشکار شدن چیزی است که بیش تر ظاهر نبودہ است۔(خلیل ابن احمد فراهیدی،کتاب العین،ج4،ص37)
ظهور در اصطلاح:
در اصطلاح ظاهر شدن حضرت مهدی ع پس از پنهان زیستن طولانی،برای قیام و بر پایی حکومت عدل جهانی است۔( خدا مراد سلیمیان درسنامہ مهدویت،ص 155)۔
ظهور بہ معنی خارج کردن بشر از تاریکی جهل بہ روشنایی و نور هدایت(جواد آملی،امام مهدی موجود موعود ،225)
مانع در لغت:
موانـع درزبـان عربی از مانع و منـاع گرفتـه شـده اسـت. از نظـر ادیبـان عـرب در معانـی مختلـف آمـده است. از نظـر راغـب، «مانَـع »بـه معنـای بزرگـی است.( راغـب اصفهانـی ،مفردات القرآن،1412 ،258؛) طریحـی در ذیـل ایـن واژه مینـگارد: »زمانـی کـه گفتـه می شود: »منعـة األمـر«؛ یعنـی او ر از این کار منع کرد. طریحی در ادامه « منع »را بـه معنـای ضـد بخشـش میدانـد .
مانع در اصطلاح:
اصطلاح قرآن «مانـع»به معنای متعـددی آمـده اسـت کـه عبارتنـداز
1: منـع و بازداشـت»مناع للخیر معتد اثیم.و بسیار مانع و کار خیر و تجاوزگر و گناهکار است(سوره قلم آیه12) و ذا مسه الخیر منوعا. و هنگامی که خوبی به او رسید مانع دیگران می شود.(معارج / 21)
2:بزرگی:و من اظلم ممن منع مساجد الله….. (الم نستحوذ علیکم۳ و نمنعکم.ایا شما ها را تشویق به مبارزه و عدم تسلیم در برابر مومنان نمی کردیم (نساء ( 141/.
(3: ضد بخشیش:مناع للخیر و منع کننده خیر و متجاوز شکاک را(ق آیه/25))
فصل دوم : موانع ظهور امام زمانه از منظر روایات
موانع ظهور انفرادی:
مسائل اخلاقی در هر زمان ـ به ویژه در عصر و زمان ما ـ از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است؛ چراکه عوامل و انگیزه‌های فساد در عصر ما از هر زمانی بیش‌تر هست. گناه های شیعیان مانند تیری است که باعث رنجش حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه) می شود و منجر به طولانی شدن مدت غیبت حضرت می شود. همانگونه که گناه ظهور را به تاخیر می اندازد۔ چند تا موارد انفرادی برای ظهور امام زمانه مانع می شوند.
سوء خلق1
یکی از مانع ظهور امام زمانه سوء خلق است. بدخلقی نزدیک به غلظت و بدخوئی است و ظاهر آن است که: غلظت و درشتی از وء غضبیہ است. و این از جمله صفاتی است که آدمی را از خالق وخلق دور می‌کند، و از نظر مردم می‌افکند، و طبع‌ها را از او متنفر می‌کند.بدخلقی گناهی است که آمرزیده نمی‌شود۔
قال الصادق علیه السلام: «اِنَّ سوءَ الخُلقِ لَیُفسِدٌ العملَ کما یُفسِدُ الخلُّ العسلَ؛ همانا بداخلاقی فاسد می‌کند عمل را همچنان که سرکه عسل را فاسد می‌کند.( ( محمد محمدری شهری ، میزان الحکمہ ،ص492)
ال علیٌّ علیه السلام: «سوءُ الخُلقِ یوحِشُ النفسَ و یَرفعُ الاُنسَ؛ سوء‌خلق باعث وحشت نفس و از بین بردن انس و الفت با دیگران است( محمد محمدری شهری ، میزان الحکمہ ،ص491)
حسد:: 2
مانع دوم ظور امام زمانه حسد است که خیلی تاثیر بدی دارد «حسد» و حسادت که در فارسی از آن تعبیر به «رشک» می شود، به معنی آرزوی زوال نعمت از دیگران است؛ خواه۔ آن نعمت به حسود برسد یا نرسد. برخی از نشانه‌های حسد عبارت است از: ناراحتی از رسیدن نعمت به دیگری، عیب جویی، دشمنی و کارشکنی، بی‌مهری یا قطع رابطه از شخص، و پنهان کردن صفات برجسته او به طوری که حتی نمی‌خواهد سخنی از او بشنود.
بدترین نوع حسد، آن است که انسان نه فقط آرزوی زوال نعمت دیگران داشته باشد، بلکه در مسیر آن گام بردارد، خواه از طریق ایجاد بدبینی نسبت به محسود یا از طریق ایجاد مانع در کار او. مرحله ساده تر حسد، اینکه انسان هدفش به چنگ آوردن آن نعمت است، از طریق سلب کردن آن از دیگران. و مرحله پایین تر حسد، آنکه انسان فقط آرزوی سلب نعمت از دیگری کند، بی آن که کمترین سخنی بگوید و کوچکترین گامی در این راه بردارد. در ووایات آمدہ است که حسد بد ترین گناہ است :امیرالمومنینعلیه السلام فرموده اند: «الحسد شرّ الامراض»؛ حسد، بدترین بیماریها است.( غرر الحكم و درر الكلم‏، تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد،ص 300)
امیرالمؤمنین علیه السلام فرموده اند: «الحسد داءٌ عیاء لا یزول إلا بهلک الحاسد أو موت المحسود»؛ حسد، بدترین بیماری دردناک ناله آوری است، که زایل نمی شود مگر با کشتن حاسد یا مردن محسود. (غرر الحكم و درر الكلم‏، تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد،ص300)
دوروغ:3
دروغ اظهار امر خلاف واقع و سخن بر خلاف حقیقت است ویکی از بدترین صفات انسان دروغ گفتن است۔
کریم خداوند متعال می‌فرماید :(تنها کسانی دروغ پردازی می‌کنند که به آیات خدا ایمان ندارند و آنان خود دروغگویانند(نمل/105))
درآیات دیگر می فرمایددروغگو مستحق خشم و سزاوار لعنت پروردگار عالم است(نور /7)
رسول خدا ص می فرمایدهرگاه بدون عذر دروغی بگوید هفتاد هزا ملک او را لعنت می کنند. و خداوند به سبب این دروغ از عرش بیرون می کند قلب او را بوی بد می کنند۔(بحارالانوار،محمد باقر مجلسی،ج۶۹، ص۲۶۳)
:تکبر:4
کبر» را به عنوان سرآغاز بسیاری از طغیان ها و نافرمانی خدا و نابود کننده سرمایه های سعادت و زشت ترین رذایل اخلاقی نام برده است؛ چراكه خداوند اعمال طولانى ابليس را كه در مسير بندگى خدا انجام داده بود به خاطر ساعتى تكبّر نابود ساخت، بنابراين هر كسى بعد از ابليس همان گناه را مرتكب شود، چنين عاقبتي در انتظار اوست. تكبّر و خودخواهى حتّى در لحظات كوتاه پيامدهاى خطرناكى دارد و مانند آتش سوزان حاصل يك عمر طولانى اعمال صالحه را مي سوزاند و شقاوت ابدى و عذاب‏ جاويدان را نصيب صاحبش مي سازد.
اِحْذَرِ الْكِبْرَ فَاِنّهُ رَأْسُ الطُّغْيَانِ وَ مَعْصِيَةِ الرَّحْمَنِ»( غرر الحكم و درر الكلم‏، تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد،ص 162)؛ (از تكبّر بپرهيزيد كه سرآغاز طغيانها و معصيت و نافرمانى خداوند رحمان است!). حديث مذکور اين واقعيّت را روشن مى‏ سازد كه سرچشمه بسيارى از گناهان مسئله كبر و خودبرتربينى است.
در حديث ديگرى از امام باقر و امام صادق(عليهما السلام) چنين آمده است: «لَا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ مَنْ فِى قَلْبِهِ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ مِنْ كِبْرٍ»؛ (كسى كه در قلبش به اندازه سنگينى دانه خردلى از كبر باشد؛ هرگز داخل بهشت نخواهد شد!۔ (الكافي، كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق‏، ص 310، باب (الكبر)؛ معاني الأخبار، ابن بابويه، محمد بن على‏،210)
در حديث ديگرى از اميرمؤمنان علي(عليه السلام) مى‏ خوانيم: «اَقْبَحُ الْخُلْقِ اَلتَّكَبُّرُ»؛ (زشت ‏ترين اخلاق [بد] تكبّر است.( غرر الحكم و درر الكلم‏، تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد،ص 188)،
موانع ظهور اجتماعی
موارد اجتماعی هم داریم که برای ظهور امام زمانه مانع هستند.
عدم معرفت: 1
یکی از موانع ظهور امام زمانه ع عدم معرفت است در روایات آمدہ است که امام سجاد (علیه السلام) می فرماید:
وَإِنَّ لِلْقَائِمِ مِنَّا غیبَتَین‏… وأَما الْأُخْرَی فَیطُولُ أَمَدُهَا حَتَّی یرْجِعَ عَنْ هَذَا الْأَمْرِ أَکثَرُ مَنْ یقُولُ بهِ فلَا یثْبُتُ عَلَیهِ إِلَّا مَنْ قَوِی یقِینُهُ وصَحَّتْ معْرِفَتُهُ ولَمْ یجدْ فِی نَفْسِهِ حَرَجاً مِمَّا قَضَینَا وسَلَّمَ لَنا أَهلَ الْبَیت‏؛ (صدوق: ج۱، ۳۲۳)
برای قائم ما دو گونه غیبت است… اما زمان غیبت دوم به درازا می کشد تا جایی که بیش تر کسانی که به او ایمان داشتند، از اعتقاد خود بر می گردند. فقط کسانی در اعتقاد خود ثابت قدم می مانند که یقینی محکم واستوار وشناختی صحیح دارند وتسلیم ما اهل بیت باشند وسخنان ما بر آن ها گران نباشد.
﴿بلْ کذَّبُوا بِمَا لَمْ یحیطُوا بعِلْمِهِ﴾؛ (یونس: 39)آن ها چیزی را تکذیب کردند که به آن علم نداشتند۔)
با توجه به آیه فوق روشن می شود که عدم شناخت وآگاهی از هر امری، موجب انکار وتکذیب ومانع پذیرش آن امر می شود. عدم شناخت حضرت مهدی (علیه السلام) وجایگاه ایشان در هستی ونقش ایشان در ابعاد مختلف زندگی انسان وهمچنین عدم آگاهی از آرمان های انقلاب عظیم جهانی آن حضرت، موجب انکار وجود ایشان ومانع باور به تحقق ظهور می گردد. حضرت علی (علیه السلام) می فرمایند:
النَّاسُ أَعْدَاءُ ما جَهِلُوا؛ (شریف رضی، ۱۳۷۹: ح ۴۳۸)
مردم دشمن چیزی هستند که آن را نمی شناسند.
پس معرفت واقعی به وجود آن حضرت وشناخت صفات وویژگی های خاص ایشان وانقلاب جهانی آن حضرت می تواند مؤثرترین عامل علاقه ومحبت به ایشان باشد وفرد را به اطاعت وانتظار آن حضرت نائل گرداند. متأسفانه در طول سالیان دراز غیبت، فرصتی برای کج اندیشان فراهم شده تا چهره ای مخدوش ووحشتناک از آن حضرت ارائه دهند؛ تصویری پر از خون ریزی وبی رحمی از قیام ایشان که حتی دین داران در آن، گردن زده می شوند وقاریان قرآن از دم تیغ گذرانده می شوند. آنان این گونه زمینه عدم محبت وگاه بغض به ایشان را در دل مردم پدید می آورند وموجب هراس مردم از ظهور امام زمان (علیه السلام) می شوند. علت این تصورات غلط درباره امام زمان (علیه السلام) (قتل های آغازین، جوی خون، کشته شدن دو سوم مردم و…) در میان احادیث وروایاتی است که دچار اشکالات بسیار در سند ودلالت هستند. (طبسی، ۱۳۸۱: ۳۶۰ – ۳۶۳) در حالی که قیام امام زمان (علیه السلام) بر ضد بیداد وستم وبرای ایجاد امنیت، آرامش ووفور نعمت ودر یک کلام، برقراری حیات طیبه این جهانی است وتنها بر کسانی غضب می شود که با آنان اتمام حجت شده باشد وآنان حجت خدا را نپذیرند وآن را سخت انکار کنند. دین دارانی که در زمان آن حضرت گردن زده می شوند دین داران واقعی نیستند، بلکه کسانی هستند که با غفلت از حقیقت دین، آن را ابزاری برای تأمین مطامع خویش پنداشته اند ودر هنگام ظهور در مقابل آن حضرت سرکشی وعصیان کرده اند. در توصیف امام آمده است:
جَوادٌ بِالْمَالِ، رَحیمٌ بِالْمَساکِین، شَدیدٌ عَلَی الْعُمَّال؛ (طبری، ۱۳۷۸: ۲۰۷)
او به مال ودارایی، کریم وگشاده دست، با مسکینان، مهربان وبا کارگزاران، سخت گیر است.
امام رضا (علیه السلام) در بیان صفات امام معصوم می فرماید:
یکونُ أَعْلَمَ النَّاسِ وأَحْکمَ النَّاسِ وأَتْقَی النَّاسِ وأَحْلَمَ النَّاسِ وأَشْجَعَ النَّاسِ وأَسْخَی النَّاسِ… ویکونُ أَوْلَی بِالنَّاسِ مِنْهُمْ بِأَنْفُسِهِمْ وأَشْفَقَ عَلَیهِمْ منْ آبائِهِمْ وأُمَّهَاتِهِمْ وَ…؛ (صدوق، ۱۳۸۷: ج۴، ۴۱۸)
امام، سرآمد مردم در دانش، قضاوت وحکمت، پرهیزگاری، حلم، شجاعت وسخاوت است… او به مردم از خودشان سزاوارتر واز پدر ومادرشان دلسوزتر است و….
بدین ترتیب روشن می شود که عدم معرفت، اساسی ترین مانع تحقق ظهور است که متأسفانه در جامعه کوتاهی های زیادی در معرفی زیبایی های وجودی امام زمان (علیه السلام) وابعاد گوناگون برنامه های ایشان صورت گرفته است.
2:ناسپاسي
ناسپاسی و کفران نعمت مردم در برابر نعمات بی حد و اندازه مادی و معنوی خداوند- به خصوص نعمت ولایت که بزرگترین نعمتهاست- موانع ظهور كه از مردم نشأت مي گيرد ناشكري و ناسپاسي مردم در مقابل نعمات بي حد و حساب معنوي و مادي الهي بخصوص نعمت ولايت كه بزرگترين نعمت است مي باشد كه معصيت ها نشان دهنده ي اين ناسپاسي مي باشند و از آنجا كه خداي تعالي فرموده است «و ان شكرتم لا زيدنكم و ان كفرتم ان عذابي لشديد». اصولا كفر به معناي پوشاندن حق است كه وقتي حق خداي تعالي و ائمه اطهار (عليهم السلام) پوشانده شود عذاب بسيار شديدي به صريح اين آيه ي قرآن به دنبال دارد و اگر انسان بفهمد هيچ عذابي شديدتر از دوري از امام و مقتداي خويش وجود ندارند۔
3: محبت دنيا
انسان ذاتاً فقیر و فطرتاً عاشق کمال است، اما در شناخت مصادیق کمال خطا می‌کند. در هر حال چون فقیر و عاشق کمال است، برای خود «هدف» تعیین می‌کند و سپس عاشق هدف خود می‌گردد و پس از آن به سوی محبوب حرکت می‌کند و باید و نبایدهای رسیدن به آن محبوب را نصب العین و برنامه‌ی راه زندگی قرار می‌دهد.
آنان که هدف‌شان دنیا باشد، تمام توجه‌شان به دنیا می‌شود، دنیا را هدف می‌گیرند و به آن عشق می‌ورزند. همین امرموانع ظهور امام زمانه ع می‌شود۔ ودنیا گرایی شان سبب پرده افتادن بر عقل و فطرت‌شان می‌گردد و خیر خود را تشخیص نمی‌دهند. چرا که حیات دنیوی، حیات جسمی و بدنی، یک حیات صرفاً حیوانی است (کالانعام)، و حیوان عقل و فطرت ندارد.
پس، ریشه‌ی اصلیِ بی‌توجهی و بالبتع بی‌بهره ماندن از گنج «عقل، فطرت و وحی »، همان محبت به دنیا و جایگزین نمودن آن به جای محبت الله جل جلاله است. ریشه، همان قرار دادن اله‌های (اهداف) کاذب، به جای الله جل جلاله می‌باشد. ریشه در کوتاه‌نگری و لذت‌خواهی ظاهری و فوری است. لذا فرمود:«إِنَّ هَؤُلَاء یُحِبُّونَ الْعَاجِلَةَ وَیَذَرُونَ وَرَاءهُمْ یَوْمًا ثَقِیلًا»؛ مسلماً اینان این دنیای زودرس را دوست دارند و روزی گرانبار (قیامت ) را پشت سر می‌نهند (فراموش می‌کنند( اسرا /27)
هر روایات هم آمدہ است :پیامبر عظیم الشأن صلوات الله علیه و آله فرمود:«حُبُّ الدُّنیا رَأسُ کُلِّ خَطیئَةٍ»؛ محبت دنیا ریشه همه خطاها (گناهان) است۔( خصال صدوق، ص۲۰)
كه اين مسأله از عدم محبت به امام زمان (ارواحنا فداه) و غفلت از آن حضرت نشأت مي گيرد چون اگر خودمان را صاحبخانه اي در نظر بگيريم كه ميهماني بسيار با عظمت و شخصيت كه حضرت ولي عصر (ارواحنا فداه) باشند مي خواهد تشريف بياورند همان طور كه در مقابل يك ميهمان عادي خانه ي خود را تميز مي كنيم هر گونه نقصي را تا حد امكان برطرف مي نماييم لوازم مورد نياز براي ميهمان را مهيا مي كنيم و منتظر آمدن ميهمان مي شويم اگر در مقابل امام زمان (ارواحنا فداه) هم همين قدر بيدار بوديم و ايمان داشتيم كه هر لحظه ممكن است تشريف بياورند.(احتجاج،طبرسی،ج2،ص322) خانه ي دل خود را از محبت دنيا پاك مي نموديم و آن را براي تشريف فرمايي آن عزيزترين عزيزها مزين به صفات حميده مي نموديم ولي غفلت بزرگي كه ما را فرا گرفته آنچنان ما را در صفات رذيله و محبت دنيا غرق نموده كه شايد اصلا به فكر اينكه براي ظهور امام زمان (ارواحنا فداه) بايد قدري از آنچه كه با شأن و مقام آن حضرت منافات دارد كناره بگيريم نيفتيم..
4:مرد م و نفوذ شيطان
بديهي است وقتي كه مردم خانه ي دل خود را براي ورود امام زمان (ارواحنا فداه) آماده نكنند آنجا محل رفت و آمد شيطان و اوليائش مي شود. و وقتي كه اين چنين شد شيطان انسان را به هر جا بخواهد مي كشاند و هر دستوري بدهد مجاب واقع مي شود. از آنجا كه شيطان پايان عمرش با ظهور حضرت ولي عصر (ارواحنا فداه) مي باشد در مسأله ي ظهور تاكنون حساسيت زيادي نشان داده و مي دهد مردم را امر به انواع فسادها و گناهان بزرگ و كوچك از نظر عمل مي نمايد اعتقادات آنها را خراب مي كند و با حملات سنگين خود و اوليائش اخلاق و صفات انساني را از انسان زايل مي نمايد كه همه ي اينها به وضوح در جهان كنوني مشاهده مي شود. از باب نمونه دو ضربه ي اعتقادي كه شيطان به كساني كه به امام زمان (ارواحنا فداه) اعتقاد دارند و نسبت به آن وجود مقدس محبت دارند ذكر مي كنم خودتان قضاوت كنيد اين دو مورد چقدر در طولاني كردن غيبت و منع ظهور موثر است
در روایات استفاده می شود که امام صادق(ع) فرمود که هر کس بخواهد در عصر غیبت به دینش ملتزم باشد مثل کسی است که خارهای درخت خرما را با دست کنار بزند و غیبت طول می کشد تا سیه رویان در این محک معلوم شوند (کمال الدین و تمام النعمه، شیخ صدوق، ج ۲، ص ۱۶).
چون اصل غیبت که بسیار طولانی می شود بیشتر مردم در شک و ریب می افتند و جز اشخاص مخلص و دارای معرفت کامل کسی بر عقیده به امامت باقی نخواهد…
امام زمان كه تشريف بياورند جويهاي خون به راه مي افتد و…يكي از چيزهايي كه بر سر زبان عامه ي مردم هست و من چون مدتي در دانشگاه بوده ام و اين طرف فكر راحتي در دانشجويان ديده ام از زبان آنها ذكر مي كنم:يكي از تولدهاي مبارك ائمه اطهار (عليهم السلام)بود من به يكي از دانشجويان عرض كردم كه دعا كن خدا عيدي ما را فرج امام زمان (ارواحنا فداه) قرار دهد ايشان با اين مضمون جواب داد: كه اگر امام زمان (ارواحنا فداه) بيايد اول گردن من و تو را مي زند.پر واضح است كسي كه چنين اعتقادي دارد كه از امام زمان (ارواحنا فداه) يك چهره ي خونريز و سفاك (نستجير بالله) در ذهن دارد هميشه از ظهور آن حضرت در هراس است و مي گويد نكند امام زمان (ارواحنا فداه) ظهور كند و گردن من را بزند. اموالم را بگيرد و… و انسان از چيزي كه هراس داشته باشد به طرف آن نمي رود. من البته جواب او را در رد اين اعتقادش دادم و امروز با استفاده از قرآن و روايات عرض مي كنم كه اگر ما معتقديم كه امام زمان (ارواحنا فداه) فرزند رسول الله كه رحمة للعالمين است مي باشند و همان اخلاق حسنه اي كه در رسول الله بوده در امام زمان (ارواحنا فداه) است و امام زمان (ارواحنا فداه) رحمة واسعه ي الهي مي باشند كه اين رحمت شامل همه ي موجودات مي شود۔ (غیبت نعمانی، محمد ابن ابراهیم نعمانی، باب ۱۴، ش ۵۳).
نتيجه
مونع ظهور اما م زمان عج یکی از سر و سنت الهی است و این اهداف و موانع ظهور امام زمانه گوناگون دارد که در این مقاله مورد بحث بوده است از جمله موانع فردی مانند حسد ،تکبر ،سوء خلق و اجتماعی نا سپاسی ،محبت دنیا وغیره که در این مقاله بعضی از این ها را بررسی شده ما باید خودمان را از لحاظ فکری و اعتقادی معنوی و اخلاقی و از لحاظ جامعی آماده کنیم تا موانع ظهور برطرف بشہ و ظهور امت زمان زود تر محقق شود. ما باید به نحوه احسن به وظیفه خودمان عمل کنیم تا حقیقی منتظر و زمینه ساز ظهور امام زمان عج می شوید.

فهرست منابع

قرآن کریم
1. الكافي، كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق‏، محقق / مصحح: غفارى، على اكبر و آخوندى، محمد، دار الكتب الإسلامية، تهران، ‏ ‏1407 قمری، چاپ: چهارم،
2. معاني الأخبار، ابن بابويه، محمد بن على‏، محقق / مصحح: غفارى، على اكبر، جامعه مدرسين، قم، 1403 قمری، چاپ اول‏‏
3. غرر الحكم و درر الكلم‏، تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، محقق / مصحح: رجائى، سيد مهدى‏، دار
4. الكتاب الإسلامي‏، قم،‏ 1410 قمری‏، چاپ: دوم‏۔
5. سلیمانی، خدامراد، درسنامه مهدویت2 ، حضرت مهدی ع و دوران غیبت،ناشر مرکز تخصصی مهدویت،محل نشر،قم ، سال 1390
6. آیت الله العظمی صافی گلپایگانی، مهدویت،ناشر انتشارات مسجد مقدس جمکران،تاریخ نشر 1385زمستان،نوبت چاپ4
7. احتجاج طبرسی، ابو منصور احمد بن علی ، ناشر دار الکتاب الاسلامیه،سال 1392، نوبت چاپ 1
8. محمد بن حسن حر عاملی ، اثبات الهدی ، ناشر دار الکتاب اسلامیه ،سال1385
9. محمد رضا حکیمی ، خورشید مغرب ،ناشر دلیل ما ،سال 1382
10. فضل بن حسن طبرسی ،اعلام الوری،انتشار اساطیر، نوبت چاپ اول ، سال 1388
11. شیخ صدوق ،کمال‌الدین، انتشار اسلامی ، سال 1395 ، چاپ 2 ، محل نشر تهران
12. شیخ طوسی ،الغیبة، سال نشر 1411.
13. ابراهیم امینی ، حکومت جهانی امام مهدی علیه اسلام ، انتشار معارف وابسته به نهاد نمایندگی مقام رهبری در دانشگاه ، سال چاپ 1393، نوبت چاپ 1
14. علامه مجلسی، بحارالانوار، سال 1315
15. طبرسی،فضل بن حسن ،(مترجم:عطاردی قوچانی)، زندگانی چہاردہ معصوم،تهران:اسلامیۃ.بی چا :بی تا۔
16. ابن منظور ،محمد بن مکرم ،لسان العرب ،محقق مصحح ،میر دامادی ، جمال الدین ،ناشر:دار الصادر۔بیروت 1414ق۔
17. راغب اصفہانی، حسین بن محمد ، مفردات الفاظ القرآن ، بیروت ؛ دمشق : دارالقلم، الدار الشامہ ،چ:اول،
.1412ق